abbaltàre , vrb: abbastare,
abbastai,
baltare* Definitzione
nau de css. cosa, chi dhu'est su tanti chi serbit o chi si bolet / abbastare si tiat!… = no faghet a istare ifatu a totugantu, no si abbastat mai
Sinònimos e contràrios
| ctr.
faltare,
mancai
Frases
machine cantu ant fatu a fontomare no podet abbastare mente umana ◊ si ti abbastat s'ànimu beni a mi tocare!…◊ su chi tengu no mi abbastat ◊ si no ti abbastat domandandi àteru! ◊ mi abbastat chi de a mie ti ammentes!
2.
abbastare si tiat a totu custas ispesas!…
Tradutziones
Frantzesu
suffire
Ingresu
to be enough
Ispagnolu
bastar,
alcanzar
Italianu
bastare
Tedescu
genügen.
abbengàre , vrb Definitzione
incantare cun abbengos, mantènnere a unu cun contos o chistiones chi praghent o incantant meda e atontant puru; cricare de si tènnere o de dhu tènnere contu de alimentu, a unu
Sinònimos e contràrios
abbaucare,
abbanghelare,
abbentai,
atraucare
/
abbalaucare,
abbelare,
abberelare,
atolondrai,
atontonare,
scilibriri,
stolondrai
Frases
sirenas, cantendhe, abbengaiant sos marineris chi capitaiant a s'ala issoro ◊ sa zente, a sos contados de Ulisse, ndhe restat dilliriada, abbengada ◊ cun custu zogu su pitzinnu si abbengat
Tradutziones
Frantzesu
hébéter
Ingresu
to be bewildered
Ispagnolu
embelesar
Italianu
imbambolare
Tedescu
bezaubern.
abbentài , vrb: abbentare Definitzione
abbarrare coment'e incantau / abbentare sos pitzinnos = giogai is pipius
Sinònimos e contràrios
abbanghelare,
atraucare
/
abbalaucare,
abberelare,
ammadainare,
asturdire,
atolondrai,
atontonare,
ispantai,
scilibriri
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
être abasourdi
Ingresu
to be astonished
Ispagnolu
asombrarse,
pasmarse,
embelesarse
Italianu
sbalordirsi
Tedescu
verblüfft.
abberelàre , vrb Definitzione
coment'e meravigliare meda de lassare o istare coment'e chentza cumprèndhere
Sinònimos e contràrios
abbalaucare,
abbengare,
abbentai,
asturdire,
atolondrai,
atontonare,
iselentare,
scilibriri,
stolondrai
Frases
deo mi abberelai bisàndhemi sa terra mia
Tradutziones
Frantzesu
abasourdir
Ingresu
to amaze,
to be amaze
Ispagnolu
quedarse pasmado,
asombrado
Italianu
stupefarsi,
sbalordire
Tedescu
staunen,
verblüffen.
abbratzetàre , vrb Definitzione
pigare a s'abbratzeta
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
prendre bras dessus,
bras dessous
Ingresu
to be arm in arm with s.o.
Ispagnolu
cogerse del brazo
Italianu
prèndere sótto bràccio
Tedescu
sich einhängen.
abbrumài , vrb Sinònimos e contràrios
arnai,
azannarare,
pipionire,
pubujonare
2.
sa barca est abbrumada
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se vermouler
Ingresu
to be worm eaten
Ispagnolu
carcomer
Italianu
tarlare
Tedescu
wurmstichig machen.
abejài , vrb Definitzione
pentzare meda o èssere apedhiau a calecuna cosa (giogu, trebbalu, àteru), agiummai maniàticu
Frases
ma lah ca est abejau cun cussa loredha, lah!…
Tradutziones
Frantzesu
se fixer
Ingresu
to be a stickler
Ispagnolu
tener manía
Italianu
avére una fissazióne
Tedescu
eine fixe Idee haben.
achibberàre , vrb Definitzione
essire chíbberu, prenu coment’e ufrau; nau de ccn., su si crèdere meda, arrennegare po pagu; istrínghere / achibberare sa tzinta = istringi su cintu
Sinònimos e contràrios
achighiristai,
altivai,
incaboniscai,
inchibberare,
inchighiristai
/
abbetiae,
afutare,
airai,
arrabbiai,
arrannegai,
inchietae,
incrabudhire,
infelai,
infuterare,
renignai
/
afíere
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
s'obstiner,
s'entêter,
se mettre en colère
Ingresu
to be obstinate,
to get angry
Ispagnolu
hincharse,
obstinarse,
irritarse
Italianu
incaponire,
adirare
Tedescu
sich versteifen,
sich entrüsten.
acimbellài , vrb rfl Definitzione
istare in pentzamentu e fintzes su si pigare dispraxere po calecunu bisóngiu o dificurtade, portare cimbellas in conca
Sinònimos e contràrios
apinnicare,
apistichinzare assudhire,
insudhire
Frases
fut totu acimbellau chi no agatàt genti a donai su sànguini, ca depint operai a sa mulleri ◊ no t'acimbellis po sa cosa de pagai: prega po sa saludi! ◊ immoi ca iscís chi est arribbendi acabbadha de ti acimbellai!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se préoccuper
Ingresu
to be worried
Ispagnolu
preocuparse
Italianu
preoccuparsi
Tedescu
besorgt sein.
acivíre, acivíri , vrb: atzivire Definitzione
su bastare cun pagu po fàere cosa meda, nau de cundhimentos o cosas chi si aciunghent a un'àtera po dhi giare una calidade diferente; su bastare de sa cosa a unu bisóngiu, fintzes su frunire unu logu o una domo de su chi dhi bisòngiat
Sinònimos e contràrios
achipire,
achivire,
fornire
Frases
custa tinta atzivit meda: cun custu pagu che apo illatadu totu cussu muru ◊ atzivit un'ira cussu piberonedhu ruju: est bastadu una puntighedha cantu s'ungra pro dare su picante a totu su mànigu ◊ cust'ozu atzivit meda ca sa cosa chi fries no ndh'atzupit nudha
2.
s'ortalíscia pro totu est atzivida ◊ sendhe atzividu de totu, aite a leare s'anzenu?!◊ cosa a papare bi ndh'at pro ndhe atzivire unu ristorante!
3.
a sa chi fuit in allerga bajania e deviat atzivire su cuviu a mente frimma, lestra sa manu curriat pro achipire in s'arminzu
4.
sa domo tantu no la tenet bene atzivida!…◊ tziligherta, espu, fromiga… totus a issuciare pibione naendho chi Deus dhos at fatos pro èssere acividos (A.Barra)
Ètimu
itl.
accivire
Tradutziones
Frantzesu
être efficace
Ingresu
to be effective
Ispagnolu
ser eficaz
Italianu
èssere efficace
Tedescu
ergiebig sein.
aconchizàre , vrb Definitzione
abbetiare po calecuna cosa
Sinònimos e contràrios
abbetiae
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
s'obstiner
Ingresu
to be obstinate
Ispagnolu
emperrarse
Italianu
incaparsi
Tedescu
sich versteifen.
adduràe, addurài, adduràre , vrb Definitzione
tratènnere, sighire e istare in su matessi logu; istentare, lassare passare tropu tempus
Sinònimos e contràrios
abarrai,
afrimai,
aturai,
imbarare,
tratèniri
/
istentae,
tricare
| ctr.
andai,
tocai 1
Frases
addura, no ti che andhes! ◊ pentzat chi su meri addurat a torrai ◊ si adduras drommida e preitosa, a manu tua ti ses iscavendhe pro cantu durat mundhu úmida losa! (Prantaferru) ◊ cudhu si ch'est andhadu e isse s'est adduradu inie ◊ serra: chie est intro addurat intro, chie est fora addurat fora! ◊ addura frimmu!
2.
addurat a si ndi arregordai ◊ apu addurau tropu a mi cumbinci
Ètimu
ctl.
aturar-se
Tradutziones
Frantzesu
rester,
tarder
Ingresu
to stay,
to be late
Ispagnolu
tardar,
demorar
Italianu
restare,
tardare
Tedescu
bleiben,
aufhalten.
afateriài, afateriàre , vrb: fanteriai Definitzione
istare faendho calecuna cosa, a su fae fae, nau siat po su mannu chi cricat de fàere cosa de importu e siat po su piticu chi faet cosa giogandho
Sinònimos e contràrios
afaterionare,
afrachetai,
cuntronai,
tragujai,
tranchinare
Frases
cussus intrant e faint e afatériant!
Tradutziones
Frantzesu
s'affairer
Ingresu
to be busy
Ispagnolu
trajinar
Italianu
sfaccendare
Tedescu
hantieren.
afiolàre , vrb: afiorare Definitzione
acostire sa terra a calecuna cosa prantada; apretare su fàmene, unu bisóngiu, bènnere fàmene o bisóngiu forte
Sinònimos e contràrios
assacarrare
/
apretai,
sighire
Tradutziones
Frantzesu
presser
Ingresu
to be hot on s.o.’s
Ispagnolu
apremiar,
acuciar (hambre,
otro)
Italianu
incalzare (della fame,
di altro)
Tedescu
bedrängen.
aflachiài , vrb: afrachiai Definitzione
èssere fracu, lenu, débbile, fartare in calecuna cosa, tènnere neghe / afrachiai in sa fidi = àere una fide no tantu frimma, pagu segura
Sinònimos e contràrios
ifrachire
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
être faible
Ingresu
to be weak
Ispagnolu
flaquear
Italianu
èssere débole,
vacillare
Tedescu
schwach sein,
schwanken.
afroscàre , vrb rfl: afruscare Definitzione
coment'e bogare pigionatzos, nau fintzes in su sensu de crèschere, fàere a ómine po sa capacidade de fàere fígios
Sinònimos e contràrios
ifroscare
/
acimbellai
Frases
su pisedhu fit afruscadu ca no ischiat comente fàghere a si ch'essire dae sa conchedha
Tradutziones
Frantzesu
se préoccuper,
atteindre l'âge de la puberté
Ingresu
to be worried,
to become pubertal
Ispagnolu
preocuparse,
desarrollarse
Italianu
preoccuparsi,
divenir pùbere
Tedescu
sich Sorgen machen,
geschlechtsreif werden.
aggrillàu , agt Definitzione
nau de ccn., chi portat bibbigorrus, ideas istrambecas in conca
Sinònimos e contràrios
acascabellau,
dengosu,
schinitzosu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
qui est plein de lubies
Ingresu
to be full of whims
Ispagnolu
soliviantado
Italianu
che ha grilli per la tèsta
Tedescu
wer Grillen im Kopf hat.
allagrociài , vrb Definitzione
giare, pònnere, impromítere a meda, prus de su necessàriu, sestare in mannu
Sinònimos e contràrios
abbundai
Tradutziones
Frantzesu
exagérer
Ingresu
to be free
Ispagnolu
excederse
Italianu
largheggiare
Tedescu
freigebig sein.
alleporedhàre , vrb Definitzione
èssere alligros; èssere o bènnere in calore
Sinònimos e contràrios
alleporizare,
apudhai,
apudhichinare,
incaboniscai,
ingrigliare
/
insuai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
ragaillardir
Ingresu
to make cocky,
to be merry
Ispagnolu
estar alegre,
estar cachondo
Italianu
èssere allégro,
ringalluzzare
Tedescu
fröhlich sein,
eitel werden.
alvinàre , vrb: avrinare Definitzione
pigare frina (ingòllere cosa mala), zúghere sos bundhos, ispramare, pigare assíchidu malu
Sinònimos e contràrios
acicai,
arviai,
spramai
Frases
e fintzas custu séculu avrinadu in nues de fumu abboghinendhe iscràdiat in sos fundhales grogos de s'última mania (L.Mele)
2.
su pisedhu, asciuconadu malamente, che fit cúrridu avrinendhe a coas de sa mama ◊ sa morte los at fatos avrinare: che los at dados suta unu càmiu ◊ timia che a sa frea e mi ponia a cúrrere avrinadu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
effrayer
Ingresu
to frighten,
to be obsessed
Ispagnolu
espantar,
estar obseso
Italianu
spaventare,
èssere ossèsso
Tedescu
erschrecken,
besessen sein.